Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου οι εκδόσεις Πατάκη οργάνωσαν στις 31 Μαρτίου 2012 ένα σαββατιάτικο μάθημα δημιουργικής γραφής βιβλίου για παιδιά με τίτλο «Αυτή τη φορά όχι με όνειρο και φαντασία, αλλά με παρατήρηση και χιούμορ».
Εισηγητές: Μάνος Κοντολέων, Γιάννης Παπαδάτος, Τέτη Σώλου.
Ο Μάνος μίλησε για την εξέλιξη ενός χαρακτήρα, ήρωα της παιδικής λογοτεχνίας.
Ο Γιάννης για το πώς μπορεί ένας δάσκαλος να χρησιμοποιεί χιουμοριστικά βιβλία για να καλλιεργήσει στους μαθητές του τη φιλαναγνωσία.
Το δικό μου θέμα ήταν η δυναμική της ασπρόμαυρης εικονογράφησης. Ήμουν συν-εισηγήτρια δίπλα σε δύο μεγάλους και απέναντι σε κοινό από εκπαιδευτικούς (πολύ καλλιεργημένους, όπως φάνηκε στην πορεία του μαθήματος). Τρακ; Είχα λίγο. Από την άλλη όμως, ήταν ιδιαίτερη η χαρά να μιλήσω για την εικονογράφηση ενός καλογραμμένου βιβλίου, με ζωντανούς ήρωες, όπως ο Δαμιανός και η παρέα του.
Οι χαρακτήρες ενός καλογραμμένου βιβλίου στέκονται ανάγλυφοι μπροστά σου και σου λένε: «Ζωγράφισέ μας!». Σε εμπνέουν και τους σκιτσάρεις. Υπάρχουν κείμενα όπου οι ήρωες και τα σκηνικά περιγράφονται με τέτοια... καταναγκαστική λεπτομέρεια, που σου λένε δεσποτικά: «Αντίγραψέ μας!».
Το καλό κείμενο αφήνει ελευθερία στην εικόνα. Αυτό είναι ένα από τα γνωρίσματά του.
Σε κάποιο σημείο λέει ο Δαμιανός:
Εισηγητές: Μάνος Κοντολέων, Γιάννης Παπαδάτος, Τέτη Σώλου.
Ο Μάνος μίλησε για την εξέλιξη ενός χαρακτήρα, ήρωα της παιδικής λογοτεχνίας.
Ο Γιάννης για το πώς μπορεί ένας δάσκαλος να χρησιμοποιεί χιουμοριστικά βιβλία για να καλλιεργήσει στους μαθητές του τη φιλαναγνωσία.
Το δικό μου θέμα ήταν η δυναμική της ασπρόμαυρης εικονογράφησης. Ήμουν συν-εισηγήτρια δίπλα σε δύο μεγάλους και απέναντι σε κοινό από εκπαιδευτικούς (πολύ καλλιεργημένους, όπως φάνηκε στην πορεία του μαθήματος). Τρακ; Είχα λίγο. Από την άλλη όμως, ήταν ιδιαίτερη η χαρά να μιλήσω για την εικονογράφηση ενός καλογραμμένου βιβλίου, με ζωντανούς ήρωες, όπως ο Δαμιανός και η παρέα του.
Οι χαρακτήρες ενός καλογραμμένου βιβλίου στέκονται ανάγλυφοι μπροστά σου και σου λένε: «Ζωγράφισέ μας!». Σε εμπνέουν και τους σκιτσάρεις. Υπάρχουν κείμενα όπου οι ήρωες και τα σκηνικά περιγράφονται με τέτοια... καταναγκαστική λεπτομέρεια, που σου λένε δεσποτικά: «Αντίγραψέ μας!».
Το καλό κείμενο αφήνει ελευθερία στην εικόνα. Αυτό είναι ένα από τα γνωρίσματά του.
Σε κάποιο σημείο λέει ο Δαμιανός:
Το ίδιο ωραία περνάει και ο εικονογράφος, Δαμιανέ!
Όσο κράτησε η εικονογράφηση των δύο βιβλίων, ζούσα με τους ήρωες σε καθημερινή βάση είτε σκιτσάριζα είτε όχι. Είχα την τύχη αυτοί οι ήρωες να μου αρέσουν και να περνάμε καλά μαζί. Σιγά σιγά και όσο προχωρούσαν τα προσχέδια, φτιάχνοντας και σβήνοντας, δημιουργήθηκε μια προσωπική σχέση με τον κάθε χαρακτήρα, που βγαίνει έστω και σαν υπαινιγμός στις τελικές εικόνες. Ας πούμε, η κυρία Πελαγία, εκτός από το κοντό μαλλί και τα γυαλιά δεν μοιάζει με τη συγγραφέα που υποδηλώνεται μέσα από αυτή την πληθωρική κι ελευθερόστομη παρουσία. Είναι όμως μια φιγούρα που φωνάζει, χειρονομεί και γενικά εκδηλώνεται μ' έναν τρόπο χαριτωμένο, λιγάκι γραφικό, αλλά που δεν είναι για χόρταση. Ενώ η θεία Ζωζώ (η αγαπημένη μου θεία Ζωζώ) είναι. Η μαμά είναι.
Παρεμπιπτόντως, το κούρεμα της μαμάς στο τρίτο βιβλίο ήταν ένα απλούστατο και σπουδαίο εύρημα. Γιατί; Ανανέωσε την εικονογραφική παρουσία του ήρωα, χωρίς ν' αλλάξει ο ήρωας.
Η μαμά στο ένα βιβλίο έχει μαλλί αφάνα,
στο άλλο είναι κουρεμένη σαν νεοσύλλεκτος.
Η δυσκολία που είχα στον Αδελφό της Ασπασίας -αν μπορούμε να την πούμε έτσι- ήταν η αρχιτεκτονική του βιβλίου. Πώς θα μοιραστούν οι χώροι ανάμεσα στο κείμενο και στην εικόνα ώστε το βιβλίο να γίνει ευκολοδιάβαστο, άνετο κι ελκυστικό. Η δομή του χειρογράφου έδινε από μόνη της ιδέες. Τα τρισδιάστατα γράμματα, τα αιφνιδίως μεγάλα γράμματα ή τα μικρούτσικα γραμματάκια μέσα στο κείμενο, με οδήγησαν στο να μετατρέψω κάποιους διαλόγους σε φούσκες κόμικς και να ενσωματωθούν στην εικόνα. Κάπου κάπου καταργούνται κάποιοι κανόνες, για να επανέλθουν και να ξανακαταργηθούν (τα διάστιχα, ας πούμε), σ' ένα συνεχές παιχνίδι. Στην αρχή νόμισα ότι αυθαιρετούσα επειδή αγαπάω τα κόμικς. Στη συνέχεια κατάλαβα ότι το ίδιο το χειρόγραφο με πήγε προς τα κει. Θα το πω και θα το ξαναπώ: το καλό κείμενο είναι εφόδιο για τον εικονογράφο.
Συνήθως πίσω από κάθε ασπρόμαυρο βιβλίο κρύβεται ο καημός: «Αχ και να 'χε λίγο χρώμα!». Και πολλές φορές αυτό είναι σωστό, γιατί το χρώμα λείπει. Αυτή την έλλειψη, σε δύο βιβλία τώρα, δεν την έχω αισθανθεί. Παρ' όλα αυτά έκανα μερικές δοκιμές με χρώμα. Σιγουρεύτηκα ότι ο Δαμιανός μονάχα ασπρόμαυρος θα μπορούσε να είναι, για να συμπορεύονται το κείμενο, η εικόνα και το μάτι του αναγνώστη με τον ίδιο γρήγορο ρυθμό.
Αν ο Δαμιανός επρόκειτο να βγει έγχρωμος, θα σχεδιαζόταν εντελώς διαφορετικά από την αρχή. Το χρώμα δεν προστίθεται εκ των υστέρων. Σαφώς, όμως, τον προτιμώ ασπρόμαυρο.
Τώρα, όταν όλα τα υλικά του βιβλίου ισορροπούν αβίαστα (όσα ειπώθηκαν παραπάνω, καθώς και τα τεχνικά χαρακτηριστικά: μέγεθος βιβλίου, ποιότητα χαρτιού, μαλακό εξώφυλλο χωρίς αυτιά -αμάν πια μ' αυτά τ' αυτιά στα ασπρόμαυρα βιβλία-), τότε το βιβλίο γίνεται ένας χώρος οικείος, άνετος για τον αναγνώστη, να νιώσει ελεύθερα, να το διαβάσει ευχάριστα, να γελάσει, να συγκινηθεί, να σχολιάσει, να γκρινιάξει, να ταυτιστεί, να διαχωρίσει τη θέση του, να απορρίψει, να σκεφτεί... κι όλα αυτά τα ωραία και καλά που αν γίνουν, ο αναγνώστης έχει κερδίσει και το βιβλίο έχει πετύχει.
Αυτή ήταν σε γενικές γραμμές η εισήγησή μου. Στη συνέχεια, σύμφωνα με το πρόγραμμα, οι μαθητές του σεμιναρίου έγραψαν από μία μικρή ιστορία. Οι ιστορίες διαβάστηκαν όλες, σχολιάστηκαν όλες και εικονογραφήθηκαν όλες.
Δεν είχα ξανακάνει ποτέ κάτι τέτοιο. Άκουγα την ιστορία που διάβαζε ο Μάνος και όσην ώρα εκείνος την σχολίαζε, εγώ την εικονογραφούσα με μία αντιπροσωπευτική εικόνα. Χρόνος για κάθε ιστορία κατά μέσο όρο 7 λεπτά.
Αυτό κι αν ήταν εμπειρία!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου